Da li je sve ovo što nam se dešava na Kosovu, u stvari, veliki poraz civilizacije?
Kosovska Mitrovica
Kosovska Mitrovica (1981—1991. godine Titova Mitrovica, ) je grad na severu Kosova i Metohije, u Republici Srbiji, na 42.89° severno, 20.87° istočno, na 496 metara nadmorske visine (ušće Sitnice u Ibar). Kosovska Mitrovica je i opština čija je površina 350 km². Pored grada, opštinu čini i 49 sela. U Kosovskoj Mitrovici je sedište Kosovskomitrovičkog upravnog okruga, koji osim mitrovičke, zahvata još pet opština: Vučitrn, Srbicu, Zvečan, Zubin Potok i Leposavić. Kosovska Mitrovica se nalazi na severu Kosovske kotline, sa istoka, severa i zapada okružena planinama Mokrom Gorom i obroncima Golije i Kopaonika. Kroz grad teku reke Ibar, koji ga deli na južni i severni deo, Sitnica i Ljušta. Od grada na sever počinje Ibarska klisura kroz koju Ibar teče ka Kraljevu, gde se uliva u Zapadnu Moravu.
Mitrovica je jedna od najstarijih naseobina na Kosmetu. Prvi put se pominje u srednjovekovnim pisanim dokumentima. Ime Mitrovica potiče iz 14. veka, po crkvi Svetog Dimitrija Solunskog, koja je bila ispod zvečanskog utvrđenja, a koju je 1315. godine srpski kralj Milutin darovao svojoj zadužbini – manastiru Banjska. Oko crkve je bilo srpsko groblje, a od 19. veka tu se sahranjuju i Turci. U neposrednoj blizini je sada Spomenik rudarima ustanicima, koji su se 1941. godine pridružili narodonooslobodilačkim brigadama u Srbiji.
Na prostoru grada nađeni su tragovi rudarenja iz doba neolita, rimski žrtvenici i statuete (2-3. vek). U 6. veku vizantijski car Justinijan I gradi tvrđavu Zvečan. Kao rudarski grad Trepča se pominje 1303. godine. U Starom Trgu se do bombardovanja 1999. godine nalazio Muzej kristala. U blizini su ostaci tvrđave Ćutet (13. vek). U Brnjaku je bio grad-dvorac (druga polovina 13. veka) koji je pripadao ženi srpskog kralja Stefana Uroša I, Jeleni Anžujskoj, koja je u njemu umrla 1314. godine. U vreme Nemanjića kraj Kosovske Mitrovice već se nalazio grad Zvečan koji je igrao važnu ulogu u srednjovekovnoj istoriji Srbije, a čiji se ostaci kula i danas uzdižu na obližnjem istoimenom brdu. Za vreme Osmanskog carstva Mitrovica je bila mala orijentalna varoš. Nakon Prvog balkanskog rata 1912. Kosovska Mitrovica, zajedno sa ostatkom Kosova i Makedonijom, ulazi u sastav Kraljevine Srbije, a 1918. Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Za vreme Drugog svetskog rata Kosovska Mitrovica i Rudnik Trepča bili su u sastavu Nedićeve Srbije, u okviru nemačke okupacione zone. Nakon Drugog svetskog rata, u skladu sa načelom da bi u svakoj republici i pokrajini SFRJ po jedan grad trebalo da ponese ime predsednika Josipa Broza Tita, Kosovska Mitrovica menja ime i postaje Titova Mitrovica. 1991. godine gradu je vraćeno njegovo staro ime Kosovska Mitrovica.
Svi administrativni i kulturni objekti Mitrovice nalaze se u južnom, albanskom delu, pa i pravoslavni hram Sveti Sava. Sa podelom grada, srpski deo ostao je bez adekvatnih uslova za rad – Kulturni centar, Gradska biblioteka, amatersko pozorište, galerija – sve je to ostalo preko Ibra. Morali su krenuti ispočetka. Za rad su morali koristiti prostorije nekadašnjeg Tehničko-metalurškog fakulteta.
U Kosovskoj Mitrovici je od 2005. godine smeštena i Srpska drama Narodnog pozorišta u Prištini, čija se scena sada nalazi u Domu kulture u Zvečanu. Posle 18 godina pauze, 2011. godine obnovljen je Sabor kulturno-umetničkog stvaralaštva Srbije. Ova manifestacija okuplja likovne umetnike, pisce, folklorne ansamble i kulturne poslenike iz Srbije, Republike Srpske i Crne Gore. U Kosovskoj Mitrovici se od 2001. godine nalazi privremeno sedište većine fakulteta Univerziteta u Prištini.
Na uzvišenju iznad grada, u severnom delu Mitrovice, posle NATO bombardovanja, sagrađena je crkva Svetog Dimitrija. Gradska slava Kosovske Mitrovice je praznik Mitrovdan koji se obeležava 8. novembra
Gračanica
Manastir Sv. Bogorodice u Južnoj Srbiji, na levoj obali reke Gračanke, desna pritoke Sitnice, južno od Prištine na Kosovu, zadužbina je kralja Milutina, njegove žene Simonide i sina Stefana. Podignuta je 1321. godine i obdarena bogatim poklonima kao u imanju tako i u povlasticama. Ona je podignuta na mestu stare crkve u kojoj je bila stolica lipljanske episkopije.
Vreme 14. i 15. veka bio je period velike duhovne slave manastira. U Gračanici je živelo stotine monaha koji su bili razvili veoma intenzivnu duhovnu i umetničku delatnost. U drugoj četvrtini 16. veka tu je bilo i središte novobrdskog mitropolita koji je u manastir doneo i prvu štampariju. Kasnije, usled velikih turskih zuluma, manastir je napušten i crkva je služila za parohijske potrebe. Posle Drugog svetskog rata, manastir su obnovile monahinje i od tada on služi kao ženski manastir. Danas u njemu živi 20-tak sestara koje se bave ikonopisanjem, vezom, poljoprivredom i drugim monaškim poslušanjima.
Nakon rata na Kosovu i Metohiji 1999. godine u manastir Gračanicu je preneto sedište episkopa raško-prizrenskog koji je morao da napusti Prizren. Manastir je postao ne samo duhovno već i nacionalno i političko središte srpskog naroda ovog kraja. U njemu se organizuju brojni skupovi i sastanci sa međunarodnim predstavnicima sa ciljem da se obezbedi opstanak i život srpskog naroda na Kosovu i Metohiji.
Ovaj manastir se nalazi na spisku Uneskove Svetske baštine zajedno sa još tri manastira SPC pod imenom „Srednjovekovni spomenici na Kosovu i Metohiji“.
Priština
Koreni naselja su u neolitu, kome pripada vredna figurina „Boginja na tronu“, pronađena na lokalitetu „Predionica“, kod Prištine, 1956. godine; smatra se da je nastala četiri milenijuma pre Hrista.
Ostaci naselja Ulpijane
Za Rimljana naselje se zove Vicianum, a pod sadašnjim imenom spominje se od 13. veka u srpskim izvorima. Budući da je na putu između Dubrovnika i Carigrada, u 14. i 15. veku doživljava procvat kao trgovački centar, zahvaljujući obližnjem rudniku i gradu Novo Brdo i rudnicima Janjevo i Trepča. U 14. veku kralj Milutin je imao dvore preko puta današnjeg Muzeja Kosova. I taj prostor sve do bombardovanja SRJ 1999. godine nije građen, čekalo se vreme kad će biti para za arheološke radove. Kratko vreme bila je i prestonica srpskih srednjovekovnih aaa swiss replica rolex datejust 36mm black mother of pearl 82 diamond accent dial with emeralds diamonds two tone watch vladara. U njoj je bila stolica Brankovića pre Kosovske bitke i izvesno vreme posle nje. U njoj su Dubrovčani imali jaku koloniju trgovaca i poslovnih ljudi. Tu je Vuk Branković 1387. izdao povelju kojom je uredio položaj Dubrovčana u svojoj oblasti. Najveći broj Dubrovčana u Prištini zabeležen je 1438. godine – 218. Posle Kosovske bitke Vuk Branković i članovi njegove porodice su predali Dubrovčanima da nose u Dubrovnik na čuvanje značajnu količinu srebra, zlatno posuđe i druge dragocenosti.
Turci su prvi put zauzeli Prištinu 1396. godine, ali su je sa delom Brankovićevih zemalja ustupili despotu Stefanu Lazareviću koji ih je držao do izmirenja sa svojim rođacima 1402, kada su oni ponovo zavladali Prištinom. U obnovljenim sukobima Brankovića i Lazarevića, mađarske trupe, koje su pomagale despota Stefana, spalile su Prištinu 1409. godine, tada su stradali i dubrovački građani. Privredno opadanje Prištine počinje od 1448. godine, kada su na Kosovu Turci porazili mađarsku vojsku Janka Hunjadija. Godine 1453. bilo je još samo šest Dubrovčana u njoj.
U Prištini je postojala katolička crkva Sv. Marije, sagrađena pre 1387. godine, koju su Dubrovčani bogato darivali.
Spomenik kosovskim junacima na Gazimestanu
Padom Novog Brda 1456. godine i Priština potpada pod tursku vlast i ostaje pod njom puna četiri i po veka. Prema turskom popisu iz 1477. godine u Prištini su bile 393 kuće, imala je devet mahala, od kojih se jedna zvala Mitropolit mahala. Za Turaka (tu su do 1912. g.) Srbija je u Prištini imala konzulat u kome su izvesno vreme, između ostalih, kao konzuli proveli i književnici Milan Rakić i Branislav Nušić.
U gradu, Čarši ili Taš džamiju podigao je sultan Bajazit I posle bitke na Kosovu (1389. g), u vreme srpskih despota. Uz Carsku džamiju, koju je podigao sultan Mehmed II Fatih (Osvajač) 1461. godine, je Sahat-kula s početka 20. veka; dok je kuća Emindžika tipična orijentalna gradska kuća 19. veka.
Nadomak Prištine su ostaci rimskog municijuma Ulpiana. U 3. i 4. veku dosegao svoj najviši domet, prozvan tada Ulpiana Splendidisima (velelepni grad). Obnavlja je u 6. veku vizantijski car Justinijan i naziva Iustiniana Secunda; ubrajana među najlepše gradove tadašnje Ilirske Dardanije.
Spomenik na Gazimestanu (visok 25m) i dva turbeta – Muratovo i Barjaktarevo – obeležavaju, u blizini Prištine, mesto na kome je vođena Kosovska bitka.
Selo Borčane
Selo Borčane, nekada najveće selo opštine Leposavić, rasuto na padinama Bajgore i od centra Leposavića udaljeno više od 30 kilometara.
Pošto se iz Borčana „kao na dlanu“ vidi i kontroliše cela dolina Ibra, mnogi su žitelje ovog sela smatrali i prvom linijom odbrane celog severnog Kosmeta.
Sada u Borčanima živi još 14 staračkih domaćinstava sa ukupno 25 stanovnika, mahom bolesnih staraca od kojih neki planiraju skori odlazak deci koja žive u Kraljevu, Kragujevcu, Beogradu.
Sočanica
Sočanica je naselje u opštini Leposavić na Kosovu i Metohiji. Površina katastarske opštine Sočanica gde je atar naselja iznosi 1.929 ha. Sedište je mesne zajednice Sočanica. Naselje Sočanica poslednjih godina prerasta iz seoskog naselja u varošicu, nalazi se 5 km južno od Leposavića sa desne strane reke Ibar. Srednja nadmorska visina naselja iznosi 636m. U pisanim izvorima selo se prvi put pominje 1315. godine, u povelji srpskog kralja Stefana Milutina manastiru Banjskoj.
Po položaju naselje spada u red razbijenih naselja, a po starosti spada u grupu starijih naselja. U Sočanici u zaseoku Krš-Mala u podnožju brda Sokoljače nalazi se crkva Sv. Jovana Glavoseče (Jovana Preteče) podignuta 1836. godine. Iz 1363. godine postoje zapisi gde se pominje i grad Galič koji se nalazio na brdu Galič prema sočanskoj crkvi, a kojeg pominje vizantijski istoričar Jovan Kinam, letopisac vizantijskog cara Manojla Komnena (1143-1180). U naselju Sočanica su i ostaci starog rimskog grada Municipium Dardanorum, čiji je život trajao od II do IV veka nove ere. Grad je zahvatao površinu od 30 ha. U selu i njegovoj okolini postoje ostaci crkve Sv. Petke i crkve Sv. Prečiste.
Zubin Potok
Zubin Potok – Opština Zubin Potok je najzapadnija od tri opštine sa većinskim srpskim stanovništvom na severu Kosova i Metohije. Površina joj je 335 kilometara kvadratnih i obuhvata 64 sela, od kojih su neka daleko u planini i teško pristupačna zimi. Broj katastarskih opština je 28, a procenat poljoprivredne površine je 30,3. Reka Ibar protiče sredinom opštine od zapada ka istoku, i na njoj se nalazi i veštačko jezero Gazivode, dugo 35 kilometara. Ova opština je jedna od najmlađih u Srbiji i nastala je krajem 1980ih godina, mada je ta opština postojala sve do 1965. godine u današnjim granicama, kada je ukinuta i pripojena opštini Kosovska Mitrovica.
Većinu stanovništva u opštini čine Srbi, poznati kao Kolašinci.
Jezero Gazivode
Jezero Gazivode, je veštačko jezero u Srbiji, nastalo pregrađivanjem reke Ibra u njegovom gornjem toku. Nalazi se u opštini Zubin Potok, na severu Kosova i Metohije. Dužine je 24 kilometara, a visina brane je 107 metara. Brana je izgrađenaod prirodnih materijala (kamenja, zemlje i gline) i kao takva jedna je od najvećih u Evropi. Osnovna namena ove brane je navodnjavanje Kosovske nizije, ali ima i manju hidrocentralu koja se nalazi u istoimenom mestu.
Iako pored jezera nema ugostiteljskih objekata, veliki broj ljudi obilazi ovo jezero. Tokom cele godine prisutan je veliki broj ribara, pošto je jezero izuzetno bogato ribom. Leti dolaze i kupači iz obližnjih sela, Zubinog Potoka, Kosovske Mitrovice pa čak i iz udaljenih mesta Kosova i Metohije. Iznad jezera se prostire kado bar jolly green planina Mokra Gora, a u podnožju ove planine se nalazi i Manastir Crna Reka.
Manastir Devina Voda
Manastir Devina Voda se nalazi na severu Kosova i Metohije, pored puta na relaciji Zvečan-Zubin Potok. Ovaj novo formirani manastir nastao pre četiri ipo godine. Pre toga je postojao samo izvor koji se zove Devina Voda, kladenac, koji je mnogo poznat u ovom kraju i ljudi dolaze da piju vodu i da se umivaju pošto osećaju njegovu čudotvornu moć. Ne znaju meštani odkad potiče naziv ovog izvora ali Gospod je dao ljudima na spasenje ovaj izvor. Jedan od meštana iz sela je podigao 2004 godine česmu iznad tog kladenca u slavu Božiju a na spasenje njegovo i njegove porodice. Božija Promisao je bila da ovde nastane manastir i tako se rađa naš manastir Devina Voda dobivši ime po izvoru a posvećen je Ikoni
Majci Božijoj Trojeručici. Ikona Majke Božije Trojeručice se nalazi u našem manastiru Hilandaru na Svetoj Gori.
Slava manastira je 25 Jula dan Čudotvorne Ikone Trojeručice, a 12 Maja na dan Svetog Vasilija Ostroškog biva veliki narodni sabor.